Kyrralíf
Still Life
06.06.2025
17:00-19:00

Dieter Roth, Haraldur Jónsson, Hákon Bragason, Katrín Elvarsdóttir, Marta Skoczeń, Páll Haukur, Rósa Gísladóttir, Steina & Woody Vasulka

Á sýningunni eru samtímaverk unnin í margvíslega miðla sem eiga það sameiginlegt að geta flokkast undir þá grein myndlistar sem kallast kyrralíf. Inntak þessara verka eru hversdagsleg viðfangsefni, sem eru okkur áminning um fegurð og eða fallvaltleika lífsins. Þessi grein myndlistar hefur fylgt manninum frá örófi alda en skipað misstóran sess í listasögunni eftir tíðarandanum hverju sinni. Fyrstu kyrralífsmyndirnar eru taldar vera forn egypskar, frá því um 15 öldum fyrir Krist. Myndirnar voru málaðar á veggi grafhýsa og eru af kjöti, fiski og korni, sem trúað var að gætu nýst hinum látnu í lífinu eftir dauðann. Á gullöld hollenska málverksins á 16. og 17. öld voru kyrralífsverk mjög algeng. Upphaflega sem leið listamanna til að þjálfa sig í að fanga ljós og skugga og að glíma við fagurfræði myndflatarins með því að mála uppstillingar. Þegar fram liðu stundir voru slík verk oftar en ekki notuð í þágu kirkjunnar og hlaðin merkingarbærum táknum sem áttu að vekja guðsótta og minna á hverfulleika og fánýti jarðvistarinnar. Fram á okkar daga hafa kyrralífs myndir þróast innan allra strauma myndlistar, impressjónisma, expressjónisma, kúbisma, fúturisma, dadaisma og súrrealisma, og átt þátt í að brjóta upp og opna myndflötinn í átt að abstraktlist. Miðlar eins og ljósmyndun og vídeó hafa að sjálfsögðu komið við sögu, en kyrralífsmyndir hafa í gegnum tíðina verið sterk heimild um hversdaginn og þann hluta sögunnar sem sjaldan er skráður í sögubækurnar.

Um listamennina:

Dieter Roth (f. 1930 - d. 1998) var einn áhrifamesti listamaður eftirstríðsáranna. Hann bjó til margbreytileg verk í ólíka miðla, ekki einungis grafíkverk, teikningar, málverk, skúlptúra og bækur, heldur einnig innsetningar, hljóð-, myndbands- og ljósmyndaverk o.fl. Dieter Roth gerði alls 524 grafíkverk á ferli sínum og eru mörg þeirra einstök. Það er vert að nefna að Dieter notaði allar þekktar prentaðferðir (og aðrar sem hann fann upp sjálfur) við gerð verkanna – tréristur, ætingar, koparristur, akvatintur, offsetsteinþrykk, silkiþrykk o.s.frv. Heildarsafn grafíkverka eftir listamanninn hefur því verið kallað eitt það ríkulegasta og fjölbreyttasta sem einstakur listamaður hefur nokkru sinni gert.

Verk Haraldar Jónssonar (f. 1961) bera sterkan persónulegan svip og flest verkin eiga það sameiginlegt að breyta upplifun áhorfandans af efninu og umhverfinu. Þannig hefur hann búið til skúlptúra sem fjalla um þögn eða fjarveru, teikningar sem ögra hugmyndum okkar um eftirmyndun og myndbyggingu, innsetningar úr fjöldaframleiddum hlutum og iðnaðarefni, og lista af orðum yfir tilfinningar sem prentaðir eru út sem veggfóður og rugla þannig hugmyndum okkar um innri og ytri reynslu. Hann reynir að sýna það sem alla jafna er falið og gefa því form sem venjulega er óformað.

Hákon Bragason (f. 1993) útskrifaðist frá Listaháskóla Íslands árið 2019 og hefur síðan verið virkur þátttakandi í íslensku myndlistar- og tónlistarlífi. Hann hefur tekið þátt í fjölda samsýninga og listahátíða auk þess að hafa haldið einkasýningar. Í verkum sínum vinnur Hákon með fjölbreytta miðla og velur aðferð og efnivið í samræmi við hverja einstaka hugmynd. Meðal þess sem hann nýtir í sköpun sinni eru teikningar, vélbúnaður, gagnvirkar innsetningar, sýndarveruleiki, vefsíður og gjörningar. Verk hans styðjast oft við breytilegt sjónarhorn áhorfandans, og skapa rými fyrir tilraunakennt sjónarspil.

Ljósmyndaverk Katrínar Elvarsdóttur (f. 1964) einkennast af brotakenndum en jafnframt óræðum frásögnum, þar sem leikið er með hugmyndina um sameiginlega sköpun minninga. Verkin innihalda oft frásagnir af dularfullum atburðum sem áhorfandinn verður óafvitandi hluti af, þar sem ákveðnir hlutir eru sýnilegir en öðru er leyft að liggja á milli hluta, og það sem út af stendur kallast fram í hugskotsjónum áhorfandans. Þannig gerast verkin innan óræðs tíma og sögusviðs, uppfull tilvísana og styðjast við kvikmyndalega aðferðarfræði, mjúkan fókus og snarpa notkun ljóss og skugga.

Marta Skoczeń (f.1994) er pólskur myndlistarmaður sem notar vídeó, ljósmyndun og teikningar í verkum sínum. Hún útskrifaðist frá myndlistardeild École Nationale Supérieure des Beaux-Arts í Paris árið 2020, og úr Listaháskólanum í Kraká árið 2019. Hún fjallar iðulega um kvenleika í verkum sínum, forsendur og áhrif minnis, vendipunkta fortíðar og framtíðar, en verkin flakka á milli sviðs myndlistar, kvikmynda og tísku. Verk hennar, House Without a Key (2020), hefur hlotið verðskuldaða athygli, þar sem innri barátta ungrar konu gagnvart eigin skuldbindingum og frelsi er gerð skil á ljóðrænan hátt.

Páll Haukur (f.1981) fjallar um hugmyndafræðileg sambönd náttúru, mennsku og menningar. Í því samhengi leitast list Páls við að spyrja hvernig eitthvað hljóti merkingu til að byrja með, hvar liggur ábyrgðin í merkingarframleiðslu samtímans. Verk hans krefja áhorfandann ennfremur um síendurtekna táknfræðilega ákvarðanatöku, þar sem samhengi hlutanna er í eilífri endurskoðun og líkamleiki áhorfandans spilar lykilhlutverk. Allt tekur umbreytingu, en Páll Haukur notar endurtekið lífræn efni í verkum sínum, auk þess sem hann beitir orðum og texta sem hlutum. Þannig skoðar hann takmarkanir dauðra hluta í leit að tengingu við umhverfi sitt.

Þrívíð verk Rósu Gísladóttur (f. 1957) kanna uppruna forma og hvernig þau hafa skapað merkingu í gegnum söguna, hversdagslegan efnivið og átök neysluhyggjunnar. Verk hennar eru oft staðbundin, leggja áherslu á eigin gildi kyrralífs sem listforms og kafa ofan í viðfangsefni á borð við sjálfbærni, klassisisma og andlega þætti. Í þeim mætist hið klassíska og nútímalega, auk þess sem hún varpar iðulega fram áleitnum spurningum um hlutverk og tilgang hluta, sem nú gnægð er af, og safna, hverra verk og hugmyndir hljóta hljómgrunn í samtíma okkar.

Steina Vasulka (f.1940) hefur með ævilöngu starfi sínu spilað lykilhlutverk í þróun og umbyltingu vídeómiðilsins. Hún hóf feril sinn sem klassískt menntaður fiðluleikari, en hún stofnaði The Kitchen í New York árið 1971 ásamt eiginmanni sínum Woody Vasulka og rannsökuðu þau meðal annars eiginleika rafrænna boða og gagnvirkni hljóðs og myndar. Tilraunakennd aðferðafræði þeirra og smíði á tækjum á tólum til vídeógerðar hafa mótað listasöguna og veitt kynslóðum listamanna sem fylgdu í fótspor þeirra innblástur, auk þess sem verk þeirra má finna í mörgum af helstu listasöfnum heims.

Woody Vasulka (f.1937 - d.2019) var frumkvöðull í vídeólist og hóf feril sinn á sjöunda áratug síðustu aldar. Hann lagði ríkulega áherslu á tilraunamennsku í verkum sínum, en bakgrunnur hans var í verkfræði og hefðbundinni kvikmyndagerð áður en hann sneri sér alfarið að notkun rafrænna miðla í myndlist. Mörg verka hans má flokka sem tilraunir til þess að flokka ógrynni möguleika margmiðlunar og vídeólistar. Leikrænar tilraunir hans með myndmerkið í vídeói og gerð rafrænna myndgervla Lykilverk hans, The Brotherhood, er einnig til sýnis í galleríinu samhliða Kyrralífi.